Om stipt 15.15 uur stroomde meeting room 4 van het Stenden Hotel vol voor de workshop Holwerd aan Zee. “Een waanzinnig plan in zowel de ogen van voor- als tegenstanders”, opent gespreksleider Durk Durksz van Fjildlab, dat betrokken is bij dit baanbrekende of beter gezegd dijkdoorbrekende project.
Na Durksz neemt Jan Zijlstra het woord. In een flitsende maar wetenschappelijk onderbouwde presentatie neemt de mede-initiatiefnemer van Holwerd aan Zee de belangstellenden mee van het idee (nu zes jaar geleden) naar oplevering in 2025 – als het aan de projectgroep ligt tenminste.
“Dit is Holwerd. Als het op Omrop Fryslân over krimp ging, dan ging het over mijn dorp Holwerd. En niet onterecht, maar wel slecht voor het imago en daarmee voor de inwoners”, aldus Zijlstra die met drie dorpsgenoten het plan voor Holwerd aan Zee opvatte. De dijk doorbreken en het waddengebied met een schutsluis weer toegankelijk maken voor het dorp en binnenland. En ja, dus ook zoutwater toelaten binnendijks.
Mede-eigenaren maken
Zijlstra en zijn kompanen gingen ermee de boer op en vonden medestanders. Veel medestanders. Op een vraag uit de zaal hoe ze dit voor elkaar krijgen antwoordt Zijlstra: “Door je te verdiepen in de gesprekspartners en het project ook ‘hun’ project te maken. Daarmee ontstaat bijna van meet af aan een constructief overleg.”
‘Holwerd moet decor worden voor recreatie en toerisme’ prijkt bovenaan de inmiddels bekende projectfoto in Zijltra’s PowerPointpresentatie. Maar daarvoor is alleen een doorbraak niet genoeg. Het project bevat meer, zoals een toegangsgeul buitendijks en binnendijks een brak beleefmeer, een getijdenmeer, natuurontwikkeling daaromheen, recreatiewoningen, een boulevard en (weer) water rondom de terp, net als in de terpentijd. “Dat is op zich al een prachtig verhaal en past binnen het bredere verhaal dat je hier kunt vertellen over Nederland dat met terpen en dijken al eeuwen strijdt tegen het zeewater. Hegebeintum maak je borst maar nat”, knipoogt Zijlstra.
Doelgroep van 16 miljoen mensen
Met dergelijke authentieke verhalen, genoemde faciliteiten, een breed horeca-aanbod en streekproducten zijn Zijlstra en medestanders overtuigd veel mensen naar Holwerd en omliggend gebied te trekken. “Onderzoek laat zien dat maar liefst 16 miljoen mensen het waddengebied nog willen bezoeken. Dat zijn niet alleen 50+’ers met een gevulde beurs, maar ook jonge gezinnen.”
Dit jaar financiering, 2021 start aanleg
“Dit jaar nog hopen we de financiering van fase 1 rond te krijgen (63 miljoen, red.) om in 2020 de definitieve ontwerpen te maken en vergunningen aan te vragen. Ja, we hebben de vaart erin en willen dat houden. In 2021 hopen we te beginnen met de aanleg die rond 2025 klaar zou moeten zijn. Hopelijk kunnen we dan fase 2 starten: het verleggen van rondwegen, het extra parkeerterrein voor de veer, het creëren van extra water rond de terp, een ‘kwelderrail’ en het beter verbinden van Dokkum met Holwerd via de Holwerter Feart.”
“Een gat in de dijk bij een stijgende zeespiegel?”
Pier Vellinga van de Waddenacademie verzorgt het tweede deel van de workshop. “Een gat in de dijk maken terwijl de zeespiegel stijgt en de bodem daalt. Dan heb je wel lef. En daar wil je in elk geval bij zijn. Het project is ook heel relevant nu er wordt geëxperimenteerd met nieuwe dijksystemen en aquacultuur. Maar er zijn volgens de hoogleraar klimaatwetenschappen nog veel meer kansen en proeven die in dit project een thuis kunnen krijgen. “Denk aan zouttolerante gewassen, aquacultuur en schelpdieren, agro-economische systemen, modulaire voedselproductie en de export van zaden, technieken en kennis.”
Kritische noten
Natuurlijk zijn er ook kritische noten, ook vanuit de zaal. “Waarom wordt uitgegaan van een veer naar Ameland terwijl mobiliteit zich razendsnel ontwikkelt? En slibt het beleefmeer niet dicht? Hoe sterk is de intentieverklaring die jullie tekenen? En hoe ambitieus en vernieuwend zijn de verdienmodellen eigenlijk?”
Vellinga vult aan: “Een terechte vraag van boeren is wat een gat in de dijk doet met het zoutgehalte op hun perceel. Voor de waarschijnlijk hogere zoute kwelderdruk moeten oplossingen komen. Een kwelsloot binnendijks bijvoorbeeld, met kort daarachter een verticaal drainagesysteem dat het zeewater in de sloot brengt. Het slootwater wordt vervolgens weer naar zee gepompt.”
“Enfin”, besluit Vellinga, “eerst denk je ‘wat een gek idee’; een gat in de dijk bij zeespiegelstijging! Maar verder kijkend is het een project met veel kansen en mogelijkheden. Een spannend plan en één groot laboratorium.”